Siirt Tillo gezisi ve İbrahim Hakkı hazretleri türbesi

Tillo şimdi nerede olduğu bile bilinmeyen gezilecek yerler denilince listede yer almayan bir yer olsa da geçmişte hiç de böyle değildi.

Tillo evliyaları her yerde bilinir, yolculuk edenler buraya da uğramaya çalışırlardı. Adı Tillo ile anılan evliyalar şunlardır:

• Erzurumlu İbrahim Hakkı
• İsmail Fakirullah
• Şeyh Mansur
• Şeyh Mücahid

Belki de Erzurumlu İbrahim Hakkı niye Tillo ile anılıyor diye merak ediyorsunuzdur. Adı üzerinde “Erzurumlu”. Konuya biraz açıklık getireyim. İbrahim Hakkı Erzurumdur, ve burada doğup büyümüştür. Ama eğitimini Tillo Medresesinde almıştır. Zamanın Oxford’u olan Tillo Medresesi’nde bir çok din ve bilim adamı yetişmiştir. Kabri de Tillo’da bulunur.

Erzurumlu İbrahim Hakkı hazretlerinin ismini hala duymamıza neden olan ve bilinirliğini artıran husus onun Marifetname adlı eseridir. Bu eser sadece dini bir eser değildir, sosyoloji, astronomi, psikoloji ve fizik gibi ilimler de yer alır. Günümüzde hala yüzbinlerce kişi kadın erkek ilişkilerini Marifetname’den öğrenmektedir.

Erzurumlu İbrahim Hakkı hazretleri sadece dini ilimlere değil pozitif bilimlere de vakıftı. Bu bilgilerini de Marifetname’ye aktarmıştır.

Medreselerde sadece sübhaneke ezberletildiğini zannedenler onun pozitif bilimlere bu derece vakıf olmasını anlayamayabilirler. Aşağıdaki haritayı Erzurumlu İbrahim Hakkı  çizmiştir.

Bir de Tillo ışık hadisesi denilen bir olay vardır. Kimilerine göre keramet zannedilen bu olay Erzurumlu İbrahim Hakkı hazretlerinin astronomi bilgisinin bir ürünüdür. Çünkü o güneşin ne zaman doğacağını, hangi açıyla yükselebileceğini hesaplayabiliyordu.

İlginç bulacağınız başka bir bilgi daha vereyim, Erzurumlu İbrahim Hakkı hazretleri evrimci yaratılışa inanıyordu. Marifetnamedeki ilgili bölümün tercümesi şu şekildedir:

 ‘Madenlerin evriminden bitkiler, bitkilerinkinden hayvanlar, hayvanlarınkinden de insanlar meydana gelir. Bitkiler, hayvanlar ve insanlar arasında da aracılar vardır. Madenler ile bitkiler arasındaki aracı bu ‘mercan’dır. Bu denizin dibinde bir bitki olduğu halde suyun yüzüne çıkınca sertleşir ve taşlaşır. Bitki ile hayvan arasındaki aracı ‘hurma’ ağacıdır. Çünkü bu ağaç palmiyeler familyasından olup erkek ve dişi çiçekleri ayrı ayrı ağaçlarda bulunur. Tozlaşma ancak insanların aracılığıyla gerçekleşir. Hayvan ile insan arasındaki aracıya gelince ‘nesnas’ diye adlandırılan vahşi insan veya maymundur.’

Işık Hadisesi

Kala tül üstad denilen ışık hadisesinin esası şudur. İbrahim Hakkı hazretleri hocası vefat edince türbe yaptırır ve türbenin yanına 8 köşeli ve 10 metre yüksekliğinde bir kule yapar. Bu kule türbenin doğusunda harçsız bir kuledir.

Gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu 21 Mart’ta güneş bu duvarın ardından doğmaktadır. Tepeden ve duvardan dolayı bütün Tillo gölgede kalırken duvardaki açıklıktan giren ışığı türbenin kulesine oradan da kırılarak türbenin penceresinden içeri girer ve hocası İsmail Fakirullah hazretlerinin başucunu birkaç saniye aydınlatır.

Bununla ilgili olarak İbrahim Hakkı hazretleri “Yeni yılda doğan güneş ilk olarak hocamın baş ucunu aydınlatmazsa, ben o güneşi istemem” diyerek hocasına olan saygısını göstermektedir.

Kendisi de vasiyeti gereği hocasının ayak ucuna gömülmüştür.

Eski ismi Aydınlar olan Tillo’nun tek gezilecek yeri İbrahim Hakkı hazretlerinin türbesi değildir. Kayseriye Camisini de görebilirsiniz.

Not: Fotoğraflar Zafer COŞAR beyefendiye aittir, kendisine çok teşekkür ederim.